رژیم کتوژنیک یا رژیم کتو جزو انواع رژیم لاغری است که در آن مقدار چربی و پروتئین بالا و قند آن کم است. هدف این رژیم تغییر متابولیسم بدن از حالت سوخت و ساز گلوکز به حالت کتونوزیس است. در این رژیم، مصرف کربوهیدرات ها به کمتر از 50 گرم در روز می رسد و چربی ها به جای منبع اصلی انرژی قرار می گیرند. هنگامی که مقدار کربوهیدرات ها کاهش می یابد، بدن شروع به شکستن چربی ها به مولکول های کتون می کند که می توانند به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرند.
این تغییرات متابولیک باعث می شود که بدن چربی های ذخیره شده را بسوزاند و وزن کاهش یابد. علاوه بر کاهش وزن، رژیم کتوژنیک می تواند به بهبود سطح قند خون، کاهش اشتها و افزایش انرژی کمک کند. تحقیقات بسیاری تا به امروز ثابت کرده اند که این رژیم می تواند برای بیماری های مختلفی همچون صرع و دیابت نوع 2 مفید باشد.
اصول پایه رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک به خاطر ویژگی های بسیار زیاد، به شدت مورد توجه قرار گرفته است. این رژیم براساس کاهش مصرف کربوهیدرات و افزایش چربی طراحی شده است. در رژیم کتو کربوهیدرات ها محدود می شوند و بدین ترتیب بدن در حالت متابولیکی به نام کتوئوزیس قرار می گیرد. در چنین وضعیتی کبد چربی ها را به کتون تبدیل کرده و از آنها به عنوان منبع انرژی اصلی بدن استفاده می کند.
این رژیم علاوه بر کاهش وزن، موجب بهبود کنترل قند خون، افزایش انرژی و از همه مهمتر بهبود عملکرد ذهنی می شود. البته داشتن این رژیم به دقت بسیاری نیاز دارد و چنانچه این کار را به درستی انجام ندهید، ممکن است دچار سردرد و یا حالت تهوع شوید.
عملکرد رژیم کتوژنیک بر روی بدن چگونه است؟
رژیم کتوزنیک یکی از بهترین روش های تغذیه ای است که در سال های اخیر مورد توجه افراد زیادی قرار گرفته است. مهم ترین کاری که این رژیم انجام می دهد این است که منجر به کاهش وزن و تناسب اندام می شود؛ عملکرد این رژیم بر روی بدن به گونه ای است که منجر به ورود به وضعیت متابولیک به نام کتوز می شود.
در این حالت، بدن به جای گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی، از کتون به عنوان منبع تغذیه و انرژی استفاده می کند و به مرور چربی ها را تجزیه می کند. این اتفاقات نه تنها وزن فرد را کاهش می دهد، بلکه انرژی روزانه فرد را تامین می کند. علاوه بر این، تحقیقات نشان می دهد که این رژیم می تواند به بهبود وضعیت سلامت قلب، کاهش سطح قند خون و همچنین تقویت فعالیت های شناختی کمک کند.
انواع رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک یکی از روش های موثر برای کاهش وزن و بهبود سلامتی است که با اهداف مختلفی طراحی شده است و در زمینه های متعددی کاربرد دارد. انواع مختلف رژیم کتوژنیک کمک بسیار زیادی به تناسب اندام و سلامت فرد می کند. ما در این بخش انواع این رژیم را برای شما نام می بریم:
- رژیم کتوژینک استاندارد
- رژیم کتوژینک چرخشی
- رژیم کتو هدفمند
- رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا
رژیم کتوژینک استاندارد
رژیم کتوژنیک استاندارد یا همان SKD برای تمامی افراد مناسب است. این نوع رژیم شامل ۷۵٪ چربی، ۲۰٪ پروتئین و ۵٪ کربوهیدرات بوده و به کاهش وزن و کنترل قند خون منجر می شود.
رژیم کتوژینک چرخشی
رژیم کتو چرخشی یا همان CKD نام دارد که در آن فرد برخی روزها به رژیم کتو پایبند بوده و در روزهای دیگر کربوهیدرات بیشتری مصرف می کند یا به عبارتی دیگر فرد به صورت دوره ای کربوهیدرات را کم و زیاد می کند. از آنجایی که هر فرد هر چند روز یک بار می تواند کربوهیدرات مصرف کند گزینه ایده آل تری برای اکثر افراد به حساب می آید. البته افراد با کمک این رژیم به خوبی می توانند عضلات خود را حفظ کند بدین ترتیب ورزشکاران می توانند با خیال راحت از این رژیم استفاده کنند.
رژیم کتو هدفمند
این نوع رژیم نیز برای افراد ورزشکار مناسب و در آن فرد همان رژیم غذایی سابق خود را دارد با این تفاوت که فرد قبل یا بعد تمرین کربوهیدرات مصرف می کند برای مثال ۴۵ دقیقه قبل از ورزش اجازه مصرف ۲۵ گرم کربوهیدرات دارد. اینگونه فرد برای انجام تمرینات خود انرژی لازم را دارد و پس از تمرین بدن به حالت کتوزیس باز میگردد.
رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا
این نوع رژیم به مصرف بالایی پروتئین نیاز دارد و معمولا بدنساز های حرفه ای از آن پیروی می کنند. البته این رژیم برای کسانی که کمبود پروتئین دارند نیز معجزه می کند. در این رژیم مقدار پروتئین باید 30 درصد، چربی ها 65 درصد و کربوهیدرات ها 5 درصد از کالری دریافتی باشد. بهتر است که پروتئین مصرفی هم از حیوانات و هم گیاهان دریافت شود.
فواید رژیم کتوژنیک برای سلامتی
رژیم کتوژنیک یک الگوی غذایی پرطرفدار است که بر پایه کاهش مصرف کربوهیدرات و افزایش مصرف چربی ها طراحی شده است. این رژیم فواید متعددی دارد که ما در این بخش تنها به تعدادی از آن ها اشاره خواهیم کرد.
کاهش وزن مهم ترین مزیت این رژیم محسوب می شود؛ با کم کردن مقدار کربوهیدرات ها، بدن مجبور می شود که از چربی ها تغذیه کند. این فرایند منجر به کاهش اشتها و بهبود سوزاندن چربی ها خواهد شد. از همه مهمتر این رژیم به طور قابل توجهی بر سلامتی قلب و عروق تأثیر دارد. کاهش قند خون و بهبود سطح کلسترول HDL (کلسترول خوب) از دیگر فواید این رژیم به حساب می آید. این رژیم عملکرد قلب را بهبود می بخشد و موجب کاهش فشار خون می شود.
از دیگر فواید رژیم کتوژنیک می توان به تأثیر آن بر کنترل قند خون اشاره کرد. این رژیم می تواند در مدیریت دیابت نوع ۲ مؤثر باشد و به بهبود حساسیت به انسولین کمک کند. جالب است بدانید که این رژیم برای درمان بیماری صرع در کودکان معجزه می کند و پزشکان بسیاری از آن برای درمان بیماری های خود استفاده می کنند.
عوارض جانبی رژیم کتوژنیک چیست؟
رژیم کتوژینک دارای مزایای بسیار زیادی است که ممکن است برای برخی افراد عوارض داشته باشد. از آنجایی که میزان کربوهیدرات و قند دریافتی بدن نسبت به روزهای قبل (قبل از رژیم) تغییر می کند ممکن است در هفته اول این رژیم فرد با علائم مختلفی مثل سردرد، حالت تهوع، یبوست و… روبرو شود.
البته ممکن است که برخی از مواد معدنی و ویتامین ها به خاطر محدودیت های موجود به خوبی دریافت نشوند و بعدها فرد با دردسر مواجه شود. چنانچه فردی دچار افزایش چربی خون و بیماری های قلبی عروقی است حتما باید متخصص تغذیه و پزشک خود مشورت کند.
سخن پایانی
رژیم کتوژنیک یکی از شیوه های غذایی محبوب است که میزان کربوهیدرات و چربی دریافتی را تغییر می دهد این رژیم به بدن کمک می کند تا به جای گلوکز، از چربی ها به عنوان منبع اصلی انرژی استفاده کند. به همین خاطر مصرف کربوهیدرات ها باید به میزان ۲۰ تا ۵۰ گرم در روز کاهش می یابد و کالری دریافتی روزانه به چربی های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو و مغزیجات اختصاص می یابد. این تغییر در الگوی غذایی می تواند به بهبود سطح قند خون، کاهش وزن و افزایش انرژی کمک کند. برای رفع نیاز بدن به ویتامین ها و مواد معدنی هنگام رژیم، می توانید مکمل های غذایی اصل را از داروخانه آنلاین دکتر شیما تهیه کنید.
من دکتر شیما نظامی، پزشک داروساز و فارغالتحصیل دانشکده داروسازی علوم پزشکی مشهد هستم. از سال 1393 تا 1395 مسئول فنی بیمارستان دکتر شیخ، 1395 الی 1397 مسئول فنی داروخانه کلینیک ویژه بیمارستان قائم بوده ام و از 1397 تا کنون به عنوان موسس و مسئول فنی داروخانه شیما نظامی فعالیت کرده ام. سعی می کنم در مقالات آموزشی، اطلاعات مفید و کارآمدی در حوزه سلامت و داروها و مکمل های گوناگون به شما ارائه کنم.