حملات پانیک چیست و چگونه درمان می شود؟

حملات پانیک چیست؟ تصور کنید در اوج آرامش ناگهان تپش قلب می گیرید، احساس خفگی کرده و گمان می کنید در آستانه حمله قلبی یا حتی مرگ هستید؛ در حالی که هیچ خطر واقعی درکار نیست. این توصیف ساده ای از تجربه ای پیچیده به نام «حملات پانیک» است.

خوشبختانه این حملات قابل درمان هستند و روش هایی مانند روان درمانی، دارودرمانی و درمان خانگی در کنترل آن موثرند. اگر برای تهیه داروهای مرتبط با این اختلال به دنبال دسترسی سریع و مطمئن هستید، شناخت بهترین داروخانه مشهد می تواند گزینه ای مناسب برای مشورت و دریافت داروهای مورد نیاز شما باشد.

اختلال پانیک چیست؟

اختلال پانیک نوعی مشکل اضطرابی است که در آن فرد به  طور مکرر دچار حملات ناگهانی ترس شدید می شود؛ این حملات معمولا بدون دلیل مشخص می افتند. در چنین شرایطی، بدن واکنشی شبیه به مواقع اضطراری نشان می دهد، مثل تپش قلب، تعریق، لرزش یا احساس خفگی، در حالی که هیچ عامل تهدیدکننده ای وجود ندارد.

این حملات، دوره هایی کوتاه و شدید از ترس یا ناراحتی اند که به  صورت ناگهانی آغاز می شوند و ظرف چند دقیقه به اوج خود می رسند. تشخیص و درمان به  موقع با کمک روانپزشک یا روانشناس می تواند به کاهش این علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

علائم حملات پانیک

 

علائم حملات پانیک به  طور ناگهانی، بدون هشدار قبلی و بدون وجود عامل مشخص آغاز می شوند. این حملات ممکن است در هر موقعیتی اتفاق بی افتند؛ مثلا هنگام رانندگی، در خواب، وسط یک جلسه کاری یا حتی زمانی  که فرد در حال استراحت است.

علائم معمولا در عرض چند دقیقه به اوج می رسند و اغلب حدود ۵ تا ۲۰ دقیقه ادامه دارند. بیشتر افراد در ۱۰ دقیقه اول شدت بیشتری از علائم را تجربه می کنند، اما در موارد شدید ممکن است تا یک ساعت هم طول بکشد و باعث خستگی و بی حالی بعد از حمله شود.

علائم حملات پانیک می توانند هم جسمی و هم روانی باشند. از علائم شایع جسمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تپش شدید قلب یا ضربان نامنظم
• تعریق زیاد
• لرزش یا احساس بی قراری در بدن
• تنگی نفس یا حس خفگی
• احساس گرگرفتگی یا سرمای ناگهانی
• حالت تهوع، دل پیچه یا درد شکم
• احساس فشار یا درد در قفسه سینه
• سرگیجه، ضعف یا سبکی سر
• بی حسی یا مور مور شدن دست و پا
• احساس مرگ قریب الوقوع یا ترس از مردن
• ترس از دست دادن کنترل

از طرفی، علائم حملات پانیک ممکن است شامل نشانه های روان شناختی نیز باشند، مثل:

• بی خوابی
• زنگ زدن گوش
• مشکل در تمرکز
• کاهش میل جنسی
• احساس گیر کردن غذا در گلو
• احساس وحشت، آشفتگی یا ناتوانی در کنترل اوضاع

علت ایجاد اختلال پانیک

پژوهش ها نشان می دهند که عوامل مختلفی می توانند در بروز این مشکل نقش داشته باشند.

یکی از مهم ترین دلایل، عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز به ویژه هورمون هایی مانند سروتونین و نوراپی نفرین است که در تنظیم احساسات و واکنش های بدن نقش دارند. همچنین، وجود سابقه خانوادگی یا ژنتیکی می تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد.

استرس مزمن، تجربه اتفاقات آسیب زا مثل تصادف یا از دست دادن عزیز و ابتلا به اختلالات روانی مثل اضطراب یا افسردگی نیز از عوامل موثر در بروز این مشکل هستند. همچنین، بیماری های جسمی مانند مشکلات قلبی یا تنفسی و مصرف زیاد موادی مانند کافئین، نیکوتین یا الکل ممکن است موجب تحریک سیستم عصبی و ایجاد علائم شوند.

انواع حمله پانیک

هر فرد ممکن است در واکنش به محرک ها یا موقعیت های متفاوت، دچار ترس و اضطراب شدید شود.

اختلال هراس خاص (Specific Phobia)

در این نوع اختلال پانیک، فرد از یک موضوع یا موقعیت خاص ترس شدید دارد. این ترس غیرمنطقی ممکن است مربوط به حیوانات، ارتفاع، خون، رعدوبرق، پرواز با هواپیما یا حتی موقعیت هایی مثل امتحان کنکور باشد.

هنگام روبرو شدن با این محرک ها، فرد ممکن است دچار اضطراب شدید یا حمله پانیک شود. درمان این نوع فوبیا معمولا از طریق مواجهه درمانی و گفت وگو با روانشناس صورت می گیرد.

اختلال هراس اجتماعی (Social Anxiety Disorder)

در نوع دوم بعد از اختلال هراس، فرد از قرار گرفتن در جمع، صحبت کردن در مقابل دیگران یا برخورد با افراد غریبه می ترسد. ترس از قضاوت شدن، تحقیر شدن یا اشتباه کردن باعث می شود فرد از محیط های اجتماعی دوری کند.

علائم این اختلال می توانند شامل لرزش، تعریق، تپش قلب و احساس ضعف هنگام حضور در جمع باشند. مداخله زودهنگام روان درمانگر نقش مهمی در درمان آن دارد.

آگورافوبیا یا ترس از فضا های باز (Agoraphobia)

نوع سوم با ترس از مکان های شلوغ، ناآشنا یا باز همراه است؛ مانند مراکز خرید، وسیله حمل ونقل عمومی یا مکان هایی که فرد نتواند به  راحتی آن را ترک کند.

افراد مبتلا ترجیح می دهند در خانه بمانند تا از حمله احتمالی جلوگیری کنند. این اجتناب می تواند زندگی روزمره را مختل و فرد را خانه نشین کند. درمان ترکیبی از دارو و رفتاردرمانی برای این نوع اختلال پانیک موثر است.

ترس از تنها ماندن

برخی افراد از تنها بودن دچار ترس می شوند. این ترس می تواند در پی تجربه هایی مانند مرگ یا جدایی از عزیزان شکل بگیرد.

چنین ترسی باعث می شود فرد در موقعیت های تنهایی دچار اضطراب یا حمله پانیک شود. در موارد شدید، این اختلال می تواند به مشکلات عاطفی عمیق تری منجر شود که به مشاوره روان شناختی نیاز دارد.

حمله پانیک در خواب

در برخی موارد، حمله پانیک در زمان خواب اتفاق می افتد و باعث بیدار شدن ناگهانی فرد با احساس ترس، تپش قلب، تنگی نفس و ناتوانی در بازگشت به خواب می شود.

این حالت با اختلالی به نام هراس شبانه (Night Terror) تفاوت دارد؛ چراکه در هراس شبانه فرد بیدار نمی شود و خاطره ای از آن حمله ندارد، اما در پانیک شبانه، فرد کاملا بیدار شده و علائم را به یاد می آورد.

علت دقیق این حملات هنوز مشخص نیست، ولی درمان آن با بررسی اضطراب های پنهان روزانه امکان پذیر است.

اختلال بد شکلی بدن (Body Dysmorphic Disorder)

فرد در این اختلال دچار نگرانی بیش ازحد درباره ظاهر خود می شود و تصور می کند ایرادی در بدن یا چهره اش وجود دارد، حتی اگر واقعا مشکلی وجود نداشته باشد.

این وسواس باعث اضطراب شدید، اجتناب از جمع و گاهی بروز حمله پانیک می شود. معمولا افراد مبتلا ساعت ها جلوی آینه وقت می گذرانند یا با آرایش زیاد سعی در پوشاندن نقص فرضی دارند.

این اختلال بیشتر در نوجوانان دیده می شود و درمان آن از طریق مشاوره روان شناسی و گاهی دارو صورت می گیرد.

تشخیص اختلال هراس

برای تشخیص حملات پانیک، پزشک ابتدا تلاش می کند مطمئن شود که علائم ناشی از مشکل جسمی دیگری نیستند. به همین دلیل، چند روش مختلف صورت می گیرد:

• معاینه فیزیکی برای بررسی علائم و وضعیت کلی بدن
• آزمایش خون برای بررسی عملکرد غده تیروئید که گاهی علائمی مشابه حمله پانیک ایجاد می کند.
• تست های قلبی مانند نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) برای اطمینان از سلامت قلب
• ارزیابی روان شناختی که شامل گفت وگو درباره علائم، نگرانی ها، عوامل استرس زا، سابقه مشکلات روحی یا روابط فردی است.

روش های درمان اختلال پانیک

برای درمان اختلال پانیک معمولا از ترکیبی از روش های روان درمانی، دارودرمانی و اصلاح سبک زندگی استفاده می شود. حالا روش های درمان پانیک چیست؟

روان درمانی

روان درمانی و مخصوصا روش درمان شناختی-رفتاری (CBT)، یکی از موثرترین گزینه ها برای درمان این اختلال است. در این روش، فرد یاد می گیرد افکار غیرواقعی و ترس آور خود را شناسایی کرده و آن ها را با افکار منطقی و واقعی جایگزین کند.

همچنین، تکنیک های آرام سازی مثل تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا، ماساژ درمانی و ریلکسیشن عضلانی تدریجی می توانند در کاهش اضطراب روزانه و کنترل بهتر علائم حمله پانیک نقش مهمی ایفا کنند.

دارو درمانی

دومین روش درمان بعد از روان درمانی، دارودرمانی است. داروهای ضدافسردگی مانند پاروکستین و سرترالین (از گروه SSRI) می توانند با تنظیم سطح سروتونین در مغز، در کاهش شدت حملات موثر باشند. همچنین در موارد خاص، بنزودیازپین ها مانند آلپرازولام و کلونازپام برای کنترل کوتاه مدت اضطراب شدید تجویز می شوند.

تجویز دارو تنها باید توسط روانپزشک انجام شود و بهتر است با هماهنگی روانشناس فرد صورت بگیرد. دارودرمانی مزایایی همچون کاهش دفعات و شدت علائم، کمک به اثربخشی بهتر روان درمانی، مدیریت بلندمدت بیماری و بهبود کیفیت زندگی را به همراه دارد.

درمان خانگی

شما می توانید با اقدامات ساده ای به بهبود وضعیت خودتان کمک کنید که شامل موارد زیر هستند:

• تمرین منظم تنفس عمیق و آرام سازی ذهن
• انجام فعالیت بدنی مداوم مانند پیاده روی یا ورزش هوازی
• پرهیز از مصرف زیاد کافئین، محرک ها و نوشیدنی های الکلی
• داشتن خواب کافی و منظم
• استفاده از تکنیک های آرام سازی مانند مدیتیشن و یوگا
• رایحه درمانی با اسطوخودوس که در برخی افراد موجب آرامش می شود.

پیشگیری از حملات پانیک

اگرچه راه قطعی برای جلوگیری کامل از حملات پانیک وجود ندارد، اما با رعایت برخی نکات می توان احتمال وقوع یا شدت آن ها را کاهش داد:

1. درمان زودهنگام را جدی بگیرید؛ اگر دچار علائم اضطرابی یا حملات پانیک شده اید، هرچه زودتر برای درمان اقدام کنید. این کار از شدیدتر شدن علائم و تکرار حملات جلوگیری می کند.
2. برنامه درمانی را دقیق دنبال کنید؛ اگر تحت نظر روانشناس یا روانپزشک هستید، مصرف داروها و شرکت در جلسات درمانی را طبق برنامه ادامه دهید.
3. فعالیت بدنی منظم داشته باشید؛ ورزش باعث ترشح هورمون های مثبت در مغز شده و به کاهش اضطراب کمک می کند.
4. تغذیه سالم و خواب کافی داشته باشید؛ مصرف غذاهای مغذی و متعادل، دریافت ویتامین های لازم و خواب منظم در حفظ تعادل روحی موثر هستند. کمبود خواب یا تغذیه ناسالم می تواند بدن را در برابر استرس آسیب پذیرتر کند.
5. در معرض تدریجی محرک ها قرار بگیرید (حساسیت زدایی)؛ اگر برخی موقعیت ها یا احساسات باعث تحریک حمله در شما می شوند، با راهنمایی درمانگر می توانید به تدریج نسبت به آن ها عادت کنید. مثلا اگر احساس سرگیجه شما را مضطرب می کند، می توان با تمرین های کنترل شده مثل چرخیدن تدریجی به بدن یاد داد که این حالت خطرناک نیست.
6. با ترس ها مواجه شوید و فرار نکنید؛ اجتناب از موقعیت های محرک ممکن است در کوتاه مدت کمک کند، اما در درازمدت اضطراب را بیشتر می کند. اگر مثلا رفتن به مرکز خرید باعث اضطراب شما می شود، به جای اجتناب کامل، سعی کنید با آمادگی و حمایت وارد آن محیط شوید و تجربه را مدیریت کنید.

آیا حمله عصبی پانیک خطرناک است؟

حملات پانیک به  رغم شدت علائم جسمی و روانی، از نظر پزشکی خطر جانی ندارند و باعث مرگ نمی شوند. اما این به آن معنا نیست که بی اهمیت اند.

تکرار این حملات می تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند، اعتمادبه نفس را کاهش دهد و مانع از انجام فعالیت های عادی مانند حضور در محل کار، خرید یا حتی رانندگی شود.

چه زمانی برای حمله پنیک به دکتر مراجعه کنیم؟

اگر برای اولین بار علائم حمله پانیک را تجربه می کنید، بهتر است بدون تاخیر به پزشک مراجعه کنید. بسیاری از افراد در نخستین حمله تصور می کنند دچار مشکل جدی قلبی شده اند، چون علائمی مانند تپش قلب، درد قفسه سینه و تنگی نفس بسیار شبیه حمله قلبی است. تشخیص تفاوت این وضعیت ها بدون بررسی تخصصی دشوار است.

همچنین اگر حملات تکرار شده اند یا علائم رو به شدت هستند، مراجعه به روانپزشک یا روا شناس برای دریافت درمان موثر ضروری است. درمان زودهنگام می تواند از گسترش مشکل، افزایش دفعات حمله و تاثیر منفی آن بر زندگی روزمره پیشگیری کند.

نتیجه گیری:

حملات پانیک یک واکنش ساده به استرس نیست، بلکه اختلالی جدی و قابل درمان است که با علائمی شدید مانند تپش قلب، تنگی نفس و احساس از دست دادن کنترل همراه می شود. عوامل ژنتیکی، استرس مزمن و عدم تعادل شیمیایی مغز از دلایل اصلی آن هستند.

تشخیص دقیق و درمان، با کمک پزشک و ترکیبی از روان درمانی، دارو و اصلاح سبک زندگی انجام می شود. پیشگیری از عود نیز با پیروی منظم از برنامه درمانی و مواجهه تدریجی با موقعیت های اضطراب زا ممکن است.