بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا یک نوع اختلال روانی در غذا خوردن بوده که معمولا با وسواس شدید به لاغری و ترس بیمارگونه از افزایش وزن همراه است. افراد مبتلا به این اختلال، تصور نادرستی از بدن خود دارند و با وجود کمبود وزن شدید، خود را فردی چاق می دانند. این افراد برای کنترل وزن خود به رفتارهای ناسالمی مانند محدودیت شدید در مصرف غذا، استفراغ عمدی و ورزش افراطی روی می آورند. آنورکسیا نه تنها به سلامت جسمی، بلکه به روان فرد نیز آسیب می زند و با افسردگی، اضطراب و انزوا همراه است. شناخت به موقع این بیماری و استفاده از بهترین شربت اشتها آور بزرگسالان پس از تجویز توسط پزشک، می تواند نقشی اساسی در روند بهبودی این افراد ایجاد کند.
بی اشتهایی عصبی چیست؟
آنورکسیا نوعی بیماری است که بیشتر در بین نوجوانان و خانم ها شایع است؛ اما این اختلال در مردان نیز به طور فزاینده ای در حال افزایش بوده که به نظر می رسد این موضوع به دلیل فشارهای اجتماعی وارد شده به آقایان می باشد. باید توجه داشت که نوجوانان به دلیل تغییرات بدنی دوران بلوغ، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند. در سن نوجوانی مقایسه شرایط خود با همسالان بیشتر اتفاق می افتد و فشار عصبی وارد شده از این موضوع، باعث می شود تا حساسیت بیشتری نسبت به وزن یا شکل بدن خود داشته باشند.
عواقب بی اشتهایی عصبی فراتر از سوء تغذیه و مشکلات جسمی است؛ و این اختلال می تواند سلامت روان فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و منجر به افسردگی، اضطراب، انزوا و مشکل در روابط اجتماعی شود.
علائم ابتلا به آنورکسیا
علائم آنورکسیا را می توان به سه دسته کلی زیر تقسیم کرد؛ که با شناسایی نشانه های آن، می توان روند درمان را هرچه زودتر آغاز و از عواقب خطرناک آن پیشگیری کرد.
علائم فیزیکی آنورکسیا؛ زنگ خطری برای سلامتی
مهم ترین نشانه های فیزیکی بی اشتهایی عصبی، شامل موارد زیر می شود:
- عدم افزایش وزن: افراد مبتلا به آنورکسیا، به طور غیرطبیعی لاغر هستند و وزن آن ها به شدت پایین تر از حد استاندارد است.
- خستگی و ضعف: به دلیل سوء تغذیه، فرد مبتلا به آنورکسیا دائماً احساس خستگی و ضعف می کند.
- مشکلات قلبی: بی نظمی در ضربان قلب و افت فشار خون، از جمله عوارض شایع آنورکسیا هستند.
- مشکلات گوارشی: یبوست، درد شکم و سوء هاضمه، از جمله مشکلات گوارشی رایج در افراد مبتلا به آنورکسیا است.
- مشکلات پوست و مو: خشکی پوست، ریزش مو و شکنندگی موها، از جمله عوارض پوستی و مویی این اختلال خواهد بود.
- عدم تعادل هورمونی: بی نظمی در قاعدگی، از جمله عوارض هورمونی شایع در زنان مبتلا به آنورکسیا است.
- احساس سرما: به دلیل کمبود چربی بدن، فرد مبتلا به آنورکسیا دائماً احساس سرما می کند.
- تورم اندام ها: به دلیل نرسیدن پروتئین لازم به بدن، ممکن است شاهد تورم در بازوها و پاها باشیم.
- پوسیدگی دندان: به علت اسید معده ناشی از استفراغ، دندان ها پوسیده می شوند.
علائم رفتاری آنورکسیا؛ تلاش برای کاهش وزن
نشانه های رفتاری بی اشتهایی عصبی، تلاش های فرد برای کاهش وزن هستند:
- محدودیت شدید در غذا خوردن: افراد مبتلا به آنورکسیا، به شدت در مصرف غذا برای خود محدودیت ایجاد می کنند و به اندازه ای کم غذا می خورند که دچار سوء تغذیه می شوند.
- ورزش افراطی: ورزش بیش از حد به عنوان راهی برای سوزاندن کالری و جلوگیری از افزایش وزن انجام می شود.
- استفراغ خودساخته: برخی از افراد مبتلا به آنورکسیا، پس از غذا خوردن عمدا استفراغ کرده یا از داروهای ملین و تنقیه برای دفع غذا و کاهش کالری دریافتی استفاده می کنند.
علائم عاطفی آنورکسیا؛ نشانه های احساسی و رفتاری
نشانه های احساسی و رفتاری این بیماری شامل موارد زیر می باشد:
- مشغله ذهنی در مورد غذا: فرد مبتلا به آنورکسیا، دائماً به فکر محاسبه کالری دریافتی است.
- انکار گرسنگی: این افراد با وجود گرسنگی، از خوردن غذا امتناع کرده و گرسنگی خود را انکار خواهند کرد.
- ترس از افزایش وزن: ترس بیمارگونه از افزایش وزن، یکی از شایع ترین علائم عاطفی آنورکسیا است.
- تصویر ذهنی غلط از بدن: افراد مبتلا به آنورکسیا، تصویری کاملاً نادرست از بدن خود دارند و حتی با وجود کمبود وزن شدید، خود را چاق می دانند.
- کناره گیری اجتماعی: به دلیل ترس از قضاوت و تمسخر، این افراد از اجتماع و روابط اجتماعی دوری می کنند.
- خلق و خوی افسرده: غم و اضطراب از جمله مشکلات خلقی رایج در افراد مبتلا به آنورکسیا هستند.
- بی‌خوابی: بی‌خوابی و اختلال در خواب، از جمله عوارض شایع آنورکسیا است.
- کاهش میل جنسی: به دلیل مشکلات هورمونی و روانی، میل جنسی در افراد مبتلا به آنورکسیا به شدت کاهش می یابد.
روش جلوگیری از بروز بی اشتهایی روانی یا آنورکسیا
متخصصان داخلی و اطفال می توانند نقش مهمی در شناسایی علائم اولیه آنورکسیا و پیشگیری از آن داشته باشند. اگر مشاهده کردید که یکی از اعضای خانواده یا دوستان شما دچار عادت غذایی ناسالم و نارضایتی از ظاهر خود شده است، باید هرچه زودتر با او در رابطه با این بیماری صحبت کرده و در مورد رفتارهای سالم و گزینه های درمانی، ایشان را راهنمایی نمایید.
جمع بندی
آنورکسیا یا بی اشتهایی عصبی، اختلال روانی پیچیده ای است که تأثیر زیادی بر سلامت جسمی و روانی فرد می گذارد. علائم فیزیکی، رفتاری و عاطفی این اختلال به وضوح نشان دهنده شدت و عمق مشکل است. افراد مبتلا بی اشتهایی روانی یا همان آنورکسیا، ممکن است به حدی غذا کم بخورند که دچار سوء تغذیه شدید شوند. این رفتارهای خطرناک به همین جا ختم نمی شوند و برخی از افراد پس از غذا خوردن عمدا استفراغ می کنند یا از داروهای ملین، ادرارآور و یا تنقیه به طور نامناسب برای دفع غذا و کاهش کالری دریافتی استفاده خواهند کرد.
شناسایی زودهنگام علائم و ارائه حمایت های لازم از سوی خانواده و متخصصان، نقش اساسی در پیشگیری و درمان آنورکسیا دارد و می تواند به افراد مبتلا کمک کند تا از این وضعیت نجات یابند و به سمت بهبودی و سلامت روانی و جسمی حرکت نمایند. در صورتی که شما به این بیماری مبتلا شده اید، می توانید پس از مراجعه به پزشک، داروهای مورد نیاز خود را از داروخانه آنلاین دکترشیما تهیه نمایید.
من دکتر شیما نظامی، پزشک داروساز و فارغ‌التحصیل دانشکده داروسازی علوم پزشکی مشهد هستم. از سال 1393 تا 1395 مسئول فنی بیمارستان دکتر شیخ، 1395 الی 1397 مسئول فنی داروخانه کلینیک ویژه بیمارستان قائم بوده ام و از 1397 تا کنون به عنوان موسس و مسئول فنی داروخانه شیما نظامی فعالیت کرده ام. سعی می کنم در مقالات آموزشی، اطلاعات مفید و کارآمدی در حوزه سلامت و داروها و مکمل های گوناگون به شما ارائه کنم.